Związki te podkreśla także fakt, że najwspanialsze widoki obu stolic uwiecznił ten sam artysta, Bernardo Bellotto zwany Canaletto, nadworny malarz Augusta III Sasa, a później Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jego dzieła zdobią Zamek Królewski w Warszawie i są jednym z najcenniejszych zespołów w Gemäldegalerie Alte Meister (Galerii Starych Mistrzów) stanowiącej część mieszczących się w Zwingerze Państwowych Zbiorów Sztuki w Dreźnie.
Kunstkammer (Izba Sztuki) została założona przez księcia–elektora Saksonii Augusta z dynastii Wettynów w 1560 r. Gromadził w niej historyczne militaria, rzeźby, numizmaty, księgi, sztychy i rozmaite osobliwości natury, a także ciekawe zbiory malarstwa renesansowego. Dały one początek kolekcji, która wyrosła na jedną z najważniejszych w Europie. Sto lat później miała już prawie 200 obrazów, głównie dzieł artystów niemieckich, takich jak Lucas Cranach Starszy czy Albrecht Dürer. Jednak czasy jej prawdziwej świetności nadeszły za panowania elektorów saskich i królów Polski – Augusta II i Augusta III z dynastii Wettynów. Należy przy tym wyjaśnić, że numeracje książąt‑elektorów, królów Polski i królów Saksonii są niezależne. Przykładowo król August II Mocny był księciem‑elektorem saskim Fryderykiem Augustem I, którego nie należy mylić z późniejszym o wiek królem Saksonii Fryderykiem Augustem I Sprawiedliwym (także księciem warszawskim doby Napoleona). Polsko‑sascy władcy dokonywali zakupów dzieł rzeźbiarstwa, malarstwa i rzemiosła artystycznego, a także sprowadzili m.in. 70 obrazów z galerii cesarskiej w Pradze, 268 obrazów z zamku Wallensteina w Dux, a w 1745 r. ponad 100 obrazów (m.in. Holbeinów, Tycjana, Rubensa) ze zbiorów Franciszka III d’Este, księcia Modeny. Do Drezna ściągano obrazy z całej Europy, m.in. z Włoch, Paryża i Amsterdamu. Ukoronowaniem tych działań był zakup w 1754 r. z klasztoru w Piacenzie Madonny Sykstyńskiej Rafaela. Tak szeroki program inwestycyjny był możliwy dzięki ogromnym zyskom z produkcji porcelany. W 1710 r. powstała w Miśni pierwsza w Europie fabryka wyrobów porcelanowych, których tajniki produkcji od wieków znane były tylko Chińczykom. Przez pół wieku Sasi mieli monopol na wytwarzanie kosztownych serwisów oraz figurek budzących powszechny podziw i pożądanie.
W 1722 r. nadworny architekt, baron Raymond LePlat, generalny inspektor królewskich zbiorów saskich w Dreźnie, otrzymał zadanie skatalogowania obrazów znajdujących się we wszystkich posiadłościach władcy. Datę tę przyjmuje się niekiedy za początek istnienia Galerii. Szybko rozwijająca się kolekcja malarstwa wkrótce wymagała więcej miejsca do przechowywania i ekspozycji. W 1731 r. została przeniesiona z zamku do właśnie przebudowanego sąsiedniego Stallgebäude (budynek stajni, dzisiejsze Johanneum, w którym mieści się Muzeum Transportu).
W 1747 r. saski książę‑elektor ściągnął z Wenecji do Drezna Canaletta, by ten wykonał serię 25 wedut, na których można podziwiać późnobarokową architekturę przebudowanego miasta. Oprócz nich można było zachwycać się pracami takich mistrzów jak Rafael, Tycjan, Rubens, Guercino, Velazquez, Watteau…
Czytaj też: Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu
W XIX w. pieczę nad galerią objęła drezdeńska Akademia Sztuk Pięknych. Sporządzono obszerną dokumentację, zbiory usystematyzowano i podzielono według pochodzenia artystów. W ten sposób powstały kolekcje malarstwa włoskiego, niemieckiego, niderlandzkiego.
W latach 1847–1854 architekt Gottfried Semper wzniósł monumentalny budynek, który choć już neoklasyczny, idealnie wkomponował się w kompleks Zwingeru i stanowił godną oprawę architektoniczną dla Neues Königliches Museum (Nowego Muzeum Królewskiego). Galerię Semper uroczyście otwarto 25 września 1855 r. Zbiory systematycznie wzbogacano. Obok impresjonistycznych płócien Moneta i Gauguina znalazły się w nich melancholijne pejzaże Fredricha i symbolizm Böcklina, a później prace ekspresjonistów.
W związku z brakiem miejsca, w 1931 r. Dział Nowożytny muzeum z obrazami z XIX i XX w. przeniesiony został do osobnego budynku na Tarasach Brühla jako Galeria Nowych Mistrzów.
Po dojściu Hitlera do władzy ideologia nazistowska zaczęła piętnować główne nurty sztuki nowoczesnej jako „sztukę zdegenerowaną”. Skonfiskowano około szesnastu tysięcy obrazów, rzeźb i rysunków najwybitniejszych artystów XX w. Szczęśliwie trzy lata później wystawiono na licytację i sprzedano prace van Gogha i Picassa. „Szczęśliwie”, bo w 1939 r. w Berlinie spalono kilka tysięcy „wynaturzonych” prac.
Podczas II wojny światowej dzieła sztuki były w większości przechowywane w nieczynnych kopalniach. Jednak sam budynek i prawie 200 płócien zostały zniszczone podczas straszliwego bombardowania Drezna 13 i 14 lutego 1945 r. Po wojnie większość obrazów została skonfiskowana przez Armię Czerwoną i wywieziona do Moskwy i Kijowa. Powróciły do Drezna w 1955 r. Najważniejsze obrazy przetrwały, jednak około 500 zaginęło. Galeria Starych Mistrzów została ponownie otwarta w 1960 roku po zakończeniu rekonstrukcji gmachu.
Album GALERIA DREZDEŃSKA to dzieło Marco Bussagli – włoskiego historyka sztuki, wykładowcy na Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie. Jest on także autorem prezentowanych w tym cyklu „Galerii Rzymu”. Omawiany obecnie tom zawiera 502 strony i 417 kolorowych ilustracji znakomitych prac najwybitniejszych europejskich twórców ostatnich sześciu stuleci.
Najstarsze przedstawiane tu dzieła to malowany na desce przez nieznanego weneckiego malarza na początku XIV w. wizerunek Madonny tronującej z Dzieciątkiem. Twórcami kolejnych prac są m.in. Pinturicchio, Botticelli, van Eyck, Dürer – reprezentanci malarstwa włoskiego, flamandzkiego i niemieckiego XIV i XV w.
Wiek XVI reprezentują m.in. Śpiąca Wenus Giorgione, wspomniana już Madonna Sykstyńska Rafaela, Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Franciszek Correggio, Grosz czynszowy Tycjana, płótna Veronese, El Greco, Tintoretto, Jana Brueghela Starszego, obydwu Cranachów.
Zobacz też: Galerie Rzymu
Przedstawicielami następnej epoki są artyści włoscy (Domenichino, Guercino), francuscy (Poussin, Lorrain), hiszpańscy (Velázquez, Murillo), flamandzcy (Brueghel, Rubens, Teniers), niderlandzcy (Rembrandt, Ruysdael, Vermeer) i niemieccy (Elsheimer, Liss, Mognon).
Z obrazem Johannesa Vermeera Dziewczyna czytająca list wiąże się ciekawa historia. Pojawił się w kolekcji w 1742 r. Podobno został dorzucony gratis jako obraz nieznanego autora do innych zakupionych dla Augusta III dzieł. Przez lata sądzono, że wykonał go sam Rembrandt lub ktoś z jego kręgu. Dopiero w wieku XIX potwierdzono autorstwo Vermeera. Po II wojnie obraz znalazł się w ZSRR, skąd powrócił w latach pięćdziesiątych. W 2019 r. świat muzealników zelektryzowała wiadomość, że na obrazie ukryta jest także postać Kupidyna. Po dwóch latach prac konserwatorskich we wrześniu ub. r. zaprezentowano obraz w pełnej krasie, a rangę wydarzenia podkreśliło przybycie na wernisaż kanclerz Angeli Merkel oraz premiera Holandii Marka Rotte.
Spuściznę wieku XVIII stanowią płótna Ricci, Carriera, Bellotta, Guardi, Lencerta, Mengsa, Graffa i Angelici Kathariny Kauffmann.
Publikację zamyka kilkadziesiąt dzieł malarzy XIX i XX w.: Böcklina, Courbeta, Renoira, Degasa, Gauguina, a z późniejszych – Klimta, Liebermanna, Müllera… Na szczególną uwagę zasługuje niezwykle przejmująca Śmierć Drezna Wilhelma Lachnita przedstawiająca ponadczasową rozpacz matki z małym dzieckiem na gruzach zrównanego z ziemią miasta. Jakże sugestywna, tragiczna alegoria także i dzisiejszych czasów.
Czytaj też: Muzeum Narodowe w Warszawie
Tadeusz Deptuła
Z wykształcenia – dziennikarz, z pasji – miłośnik sztuki, książek i podróży. Przez 18 lat związany był z Telewizją Polską. Jednocześnie współpracował z wieloma tytułami prasowymi, w których zamieścił setki wywiadów z ludźmi polityki i kultury, recenzje filmów i książek oraz fotoreportaże z wielu krajów świata. Przetłumaczył album „ORNAMENT. Wielka kolekcja”, organizował wystawy malarstwa G.J. Tribowskiego. Od 13 lat jest zastępcą dyrektora ds. handlu i marketingu w Wydawnictwie ARKADY.
