Zaprezentowany w albumie GALERIE RZYMU przekrój malarstwa od starożytności aż po czasy najnowsze jest absolutnie wyjątkowy, a obejrzenie wszystkich zawartych w nim obiektów w naturze wymagałoby wielkiego nakładu czasu i wysiłku.
Narodowa Galeria Sztuki Dawnej (Galleria Nazionale D’Arte Antica) została powołana na mocy dekretu królewskiego 20 czerwca 1895 roku. Dziś posiada dwie lokalizacje: pałac Barberinich i pałac Corsinich.
Pałac Barberinich stał się siedzibą galerii dopiero w 1949 roku, po jego zakupieniu przez rząd. Po wyborze na papieża Maffea Barberiniego, który przyjął imię Urbana VIII (1623–1644), członkowie jego rodu kupili położoną na Kwirynale podmiejską willę i przekształcili ją w zachwycające założenie pałacowo ogrodowe. Znakomity architekt Gian Lorenzo Bernini zaprojektował m.in. olbrzymią, wychodzącą na ogród salę reprezentacyjną, ozdobioną później malowidłem Alegoria Boskiej Opatrzności i potęgi Barberinich pędzla Pietra da Cortony. Francesco Borromini dodał eleganckie, spiralne schody w prawym skrzydle oraz okna wyższych pięter, tworząc arcydzieło wczesnego baroku. W tym miejscu 4 listopada 1950 r. proklamowana została Europejska Konwencja Praw Człowieka.
Początki wyjątkowych zbiorów zajmujących pierwsze piętro późnobarokowego pałacu Corsinich sięgają czasów, gdy pod imieniem Klemensa XII na tronie Piotrowym zasiadł Lorenzo Corsini. Jego bratanek, kardynał Neri Corsini (1685–1770), zlecił przebudowę XVI wiecznego pałacu Riario i kontynuował gromadzenie pinakoteki zapoczątkowane przez potężnego wuja. Kolekcja, stanowiąca świadectwo jego wrażliwości estetycznej, została wraz z pałacem sprzedana państwu w 1883 roku.
Pinakotekę Kapitolińską zawdzięczamy następcy Klemensa XII – Benedyktowi XIV, który zakupił kolekcje obrazów rodów Sacchettich oraz Pio. Już w 1471 roku papież Sykstus IV podarował miastu kolekcję brązów z Lateranu, w tym słynną Wilczycę i umieścił je na dziedzińcu Pałacu Konserwatorów przy Placu Kapitolińskim, tworząc w ten sposób najstarsze muzeum na świecie. Pinakoteka mieści się właśnie w Palazzo dei Conservatori przebudowanym przez Giacomo Della Porta według projektu samego Michała Anioła, obejmującego modernizację całego Piazza del Campidoglio.
Muzea Kapitolu zarządzane są przez władze miejskie, natomiast kolejną instytucją państwową jest Galeria Borghese. Jej tworzenie zapoczątkował siostrzeniec Pawła V, kardynał Scipione Borghese (1576–1633), który zlecił też budowę imponującej Villa Borghese. Zwiedzający mają wyjątkową okazję oglądania w pierwotnej siedzibie obrazów i rzeźb gromadzonych przez wieki, mocno jednak zdekompletowanych w dobie napoleońskiej, gdy wiele cennych obiektów trafiło do Luwru. Kolekcja, budynek i stanowiący oddzielną atrakcję turystyczną rozległy park zostały kupione przez państwo na początku XX wieku.
Kolejną perłą rzymskich muzeów jest Galeria Spada. Mieści się ona w pałacu wzniesionym w 1540 roku przez architekta Bartolomeo Baronino na zlecenie kardynała Girolamo Capodiferro. Pałac zakupił w 1632 kardynał Spada i zlecił jego gruntowną przebudowę Francesco Borrominiemu, ten zaś stworzył perłę architektury baroku, a w niej arcydzieło iluzji optycznej – kolumnadę długości 8 metrów, udającą ponad 30 metrową głębię.
Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej powołana została dekretem królewskim 13 sierpnia 1883 roku. W pięćdziesiątą rocznicę zjednoczenia Włoch rozpoczęto budowę nowej (aktualnej) siedziby galerii przy Valle Giulia. Galleria Nazionale d’Arte Moderna e Contemporanea (GNAM) posiada największą kolekcję sztuki współczesnej we Włoszech, obejmującą ponad 4400 obrazów i rzeźb.
Najstarsza prywatna galeria malarstwa w Rzymie mieści się w pałacu Colonna przy placu o tej samej nazwie. Od XIII wieku budynek był rezydencją tego arystokratycznego rodu. Wydał on m.in. papieża Marcina V (1417–1431) i Marcantonia Colonnę, który dowodząc flotą papieską w 1571 r. pokonał Turków w decydującej bitwie pod Lepanto. Temu wydarzeniu poświęcona jest dekoracja całego pałacu, z freskiem Alegoria bitwy pod Lepanto na sklepieniu galerii.
Kolejny prywatny zbiór to Galeria Doria Pamphilj, mieszcząca się w pałacu przy via del Corso. Udostępnione publiczności wytworne wnętrza mieszczą dzieła wielkiej wartości, np. portret Innocentego X namalowany przez Diego Velázqueza. Dziś w pałacu mieszkają spadkobiercy rodów Doria (z legendarnym genueńskim admirałem Andrea Doria) i Pamphilj (papież Innocenty X). Są to urodzone w Anglii, adoptowane dzieci księżnej Orietty Dorii Pamphilj: Jonathan i Gesine. Jonathan zawarł związek partnerski z obywatelem Brazylii i wychowuje z nim dwoje dzieci urodzonych przez matki surogatki, a ich prawo do dziedziczenia podważa jego siostra. Jak widać, pochodząca z rzymskiego prawa instytucja fideikomisu, służąca przekazaniu nienaruszonego spadku kolejnym pokoleniom, może napotykać w dzisiejszych czasach zaskakujące wyzwania.
Czytaj też: Muzeum Narodowe w Warszawie
Prezentując galerie Rzymu nie można zapomnieć także o kolekcji Pallavicini Rospigliosi. Pałac, w którym się mieści, został zbudowany na ruinach łaźni Konstantyna dla wspomnianego wyżej kardynała Scipione Borghese na początku XVII wieku. Przechodził z rąk do rąk, by w następnym wieku stać się własnością rodziny Pallavicini Rospigliosi spokrewnionej z papieżem Klemensem IX. W 1722 roku majątek, pałac i nawet nazwisko zostały podzielone na dwie linie. Potomkowie Pallavicinich do dziś zamieszkują swoją część rezydencji, natomiast Rospigliosi popadli w długi, a w roku 1995 ich część pałacu i reszta kolekcji przeszły na własność związku zawodowego rolników.
Album GALERIE RZYMU przygotował Marco Bussagli, wybitny włoski historyk sztuki, który wykładał na Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie i kilku europejskich uniwersytetach. Pięknie oprawiona publikacja liczy 440 stron i zawiera blisko 400 ilustracji. Są to prace najwybitniejszych malarzy epoki nowożytnej, takich jak Filippo Lippi, Botticelli, Giovanni Bellini, Perugino, Rafael, Tycjan, Tintoretto, Caravaggio, Veronese, Bronzino, Guercino, Guido Reni.
Malarstwo XIX i XX stulecia reprezentują dzieła Hayeza, Favretta, Leghi, Boldiniego, Boccioniego, de Chirico, Carry, Modiglianiego (wspaniały Portret Hanki Zborowskiej, żony jego polskiego przyjaciela i marszanda) oraz prace przedstawicieli Scuola Romana i słynne „nacięcia” Lucia Fontany.
Pokazane są też dzieła artystów zagranicznych, którzy mieszkali i tworzyli w Italii, między innymi Memlinga, Pietera Bruegla starszego, El Greca, Rubensa, van Dycka, Velázqueza, Hansa Holbeina młodszego, Lorraina, Poussina, jak również van Gogha, Moneta, Klimta, Cézanne`a, Braque`a, Pollocka. Rzym od wieków przyciągał artystów z całego globu, wywierał wpływ na kulturę Europy i Ameryki. Zatem mamy tu w pigułce historię malarstwa całego świata zachodniego.
Zobacz także: Stara Pinakoteka w Monachium
Tadeusz Deptuła
Z wykształcenia – dziennikarz, z pasji – miłośnik sztuki, książek i podróży. Przez 18 lat związany był z Telewizją Polską. Jednocześnie współpracował z wieloma tytułami prasowymi, w których zamieścił setki wywiadów z ludźmi polityki i kultury, recenzje filmów i książek oraz fotoreportaże z wielu krajów świata. Przetłumaczył album „ORNAMENT. Wielka kolekcja”, organizował wystawy malarstwa G.J. Tribowskiego. Od 13 lat jest zastępcą dyrektora ds. handlu i marketingu w Wydawnictwie ARKADY.
